Disleksi okumada öğrenme güçlüğüdür. Disleksik olan bireyler hızlı bir tempoda ve hatasız okumakta zorlanabilirler. Disleksik kişiler aynı zamanda anlama ve yazmada da zorlanabilir. Ancak, bu zorluklar zekâ farklılığından kaynaklanmamaktadır.
Her yaştan insan disleksi için test edilebilir, ancak testler yetişkinler için çocuklardan farklıdır. Test sonucunda disleksi tanısı alan kişilerin okuma becerilerini geliştirmelerine ve zorlukları yönetmelerine yardımcı olabilecek öğretim yaklaşımları ve stratejileri vardır.
Farklı yaşta disleksi belirtileri farklı şekillerde belli olabilir. Daha küçük yaşlarda konuşma ve kelime öğreniminde zorluklar ortaya çıkabiliyorken, okula başlanması ile birlikte okuma ve anlama, yazma gibi alanlarda belirtiler daha belirgin olabilmektedir.
Disleksi Nedir, Ne Demektir?
Disleksi nedir: Disleksi, kelimeleri, harfleri ve diğer sembolleri okumakta veya yorumlamakta zorluklara sebep olan, ancak genel zekayı etkilemeyen özel öğrenme güçlüklerinden birini ifade eden genel bir terimdir. Günlük olarak zorluklar yaratabilecek yaşam boyu süren bir durumdur, ancak okuma ve yazma becerilerini geliştirmek ve dişlektik kişilerin okulda ve işte başarılı olmalarına yardımcı olmak için destek almaları mümkündür.
Disleksi Testi
Tek bir disleksi testi özel öğrenme güçlüğü tanısı koymak için yeterli kriterleri sağlamamaktadır. Kesin bir tanı koyulabilmesi için bütüncül bir değerlendirme yapılmalıdır.
Değerlendirme yapılırken sesbilgisel, yani fonolojik, farkındalık, çözümleme, akıcı okuma ve okuduğunu anlama ve nesneleri hızlı isimlendirme gibi farklı ölçütlere bakılmalıdır.
Fonolojik farkındalık testinde çocuklardan kelimeleri seslerine bölmesi veya bölünmüş sesleri birleştirerek kelimeler oluşturması istenir. Örneğin, köpek kelimesinin ilk hecesi çıkartıldıktan sonra çocuktan tamamlaması istenir. Kelimelerin ve seslerin zorluğu yaşa göre farklılaşmaktadır.
Çözümlemeyi değerlendiren testlerde çocukların kelimeleri çözümleme hızına ve doğruluğuna bakılır. Bu testte çoğu zaman gerçek kelimelerle benzer sese sahip anlamsız kelimeler sesli şekilde söylenir ve çocukların bu seslerin benzerliğinden gerçek kelimeyi bulması beklenir.
Akıcı okuma ve okuduğunu anlama testleri çocukların sesli okuma ve okurken anlama becerilerini ölçer. Test esnasında çocuklar yüksek sesle bir paragraf okur ve daha sonrasında paragrafa yönelik soruları cevaplar. Bazı testlerde sorular çoktan seçmeli iken bazılarında açık uçlu olabilmektedir.
Nesneleri hızlı isimlendirmeyi ölçen testler ise çocukların kâğıt üzerindeki sembol, nesne veya kelimeleri görüp, gördüğü şeyin ne olduğunu ne kadar hızlı hatırlayabildiğini ölçer. Test esnasında çocuklara farklı kartlar verilir ve yukarıdan aşağıya sırayla isimlendirmeleri istenir. Bu sıra değerlendirmeyi yapan kişi işlemin ne kadar sürdüğünü ölçer.
Disleksi Belirtileri
Disleksi belirtileri genellikle bir çocuk okula başladığında ve okumayı ve yazmayı öğrenmeye daha fazla odaklanmaya başladığında belirginleşir. Disleksik olan bir kişi çok yavaş okumak ve yazmak, kelimelerdeki harflerin sırasını karıştırmak, harfleri yanlış şekilde yerleştirmek (“d” yerine “b” yazmak gibi), kötü veya tutarsız bir yazı şekline sahip olmak, sözlü olarak söylendiğinde bilgiyi anlarken yazılı bilgileri anlamakta güçlük çekmek, bir dizi yön direktifi verildiğinde takip etmeyi zor bulmak, planlı ve düzenli olmakla ilgili güçlük çekmek gibi belirtilere sahip olabilir.
Ancak disleksi olan insanlar genellikle yaratıcı düşünme ve problem çözme gibi diğer alanlarda iyi becerilere sahiptir. Ayrıca, hangi belirtilerin olduğu ve bu belirtilerin hangi yoğunlukta olduğu kişiden kişiye farklılık gösterebilir.
Disleksi Hastalığı
Halk arasında hala “disleksi hastalığı” denildiğine rastlansa da disleksi bir hastalık değildir. Disleksi bir özel öğrenim güçlüğüdür. Diğer özel öğrenim güçlükleri ise diskalkuli ve disgrafidir. Ülkemizde disleksi ile ilgili yanlış bilgilerin düzeltilmesi ve kamuoyunun bilinçlendirilmesi çok önemlidir. Doğru yaklaşımların yaygınlaşması ile disleksik çocukların gereken ilgiye erişim ihtimali artabilir. Bu sayede, disleksik kişilerin hem günlük hayatta yaşadıkları dışlanma azalır hem de bu alanda uzman eğitim kadroları yetiştirilebilir.
Disleksi Tedavisi
Disleksi tedavisi, özel eğitim yaklaşımları ve teknikleri kullanılarak tedavi edilir ve müdahale ne kadar erken başlarsa o kadar iyi olur. Psikolojik testler çocuğunuzun öğretmenlerinin uygun bir öğretim programı geliştirmesine yardımcı olur.
Öğretmenler, dişlektik çocukların okuma becerilerini geliştirmek için işitme, görme ve dokunma tekniklerini kullanabilirler. Bir çocuğun öğrenmek için çeşitli duyuları kullanmasına yardımcı olmak bilgilerin işlenmesinde yardımcı olabilir. Örneğin, kayda alınmış bir dersi dinlerken konuşulan kelimeleri ve harflerin şeklini parmak ile takip etmek anlamayı kolaylaştırabilir.
Tedavi çocuklara yardım etmeye odaklıdır. Amaç, kelimeleri (fonemleri) oluşturan en küçük sesleri tanımayı ve kullanmayı öğrenmek, yazılı harflerin ve harf dizelerinin, sesleri ve kelimeleri (fonetik) temsil ettiğini anlamak, okuduğunu anlamak, okuma doğruluğu ve akıcılığını geliştirmek için yüksek sesle okumak ve kelime haznesini geliştirmek gibi birçok alanda gelişime destek vermektir.
Varsa, bir okuma uzmanından özel ders almak disleksi olan birçok çocuk için yararlı olabilir. Ciddi bir okuma engeli varsa, özel ders almanın daha sık gerçekleşmesi gerekebilir ve ilerleme daha yavaş olabilir.
Disleksi Eğitimi
Disleksik çocuklara destek olabilecek birden fazla eğitim metodu vardır.
Orton-Gillingham Metodu uzun süredir kullanılan ve hala yaygın yöntemdir. Bu metotta harfler ve sesleri arasındaki bağlantıya odaklanarak, çocukların dile daha fazla anlam atayabilmesi ve daha iyi bir genel anlayış geliştirmesine yardımcı olur. Aynı zamanda birden fazla duyuya hitap eden bir yaklaşım kullanılır. Bu da kelimeleri öğrenirken görme, ses, dokunma ve hareketin hepsinin birlikte çalıştığı anlamına gelir.
Diğer bir disleksi eğitimi ise yapılandırılmış okuryazarlık yaklaşımıdır. Bu öğretim yöntemi, çocuğun kelimeleri bileşenlerine veya seslerine daha iyi ayırmasına yardımcı olmak için heceleri alkışlamak gibi teknikleri içerir. Ayrıca, sesleri sembollerine (harflerine) iki şekilde bağlamaya odaklanır: görsel olarak, okuma yoluyla ve denetimli olarak yazım yoluyla. Bu yaklaşım, sistematik ve kümülatif bir müfredata dayanır yani dersler mantıksal olarak birbirine bağlıdır ve birbiri üstüne eklenerek ilerler.
Hangi yöntem tercih edilirse edilsin dişlektik bir çocuğa yaklaşırken şefkat ve sabır önemlidir, çünkü bu durum çocuğun benlik saygısını, güvenini ve psikolojik sağlığını etkileyebilmektedir.
Disleksi Derneği
Disleksi Derneği, toplumun özel öğrenme güçlükleri konusunda bilinçlendirilmesi, özel öğrenme güçlüğü tanısı almış kişilerin gerekli imkanlara erişebilmesini sağlamak gibi önemli faaliyetlerde bulunmaktadır. Benzer vizyon ve misyona sahip, dişlektik kişilere ve ailelerine yardımcı olan, yaşadıkları zorlukları dile getiren ve çözümler üretmeyi deneyen ve uzman eğitim kadrosu yetiştirilmesine katkı sağlayan birçok dernek bulunmaktadır.
Yetişkinlerde Disleksi
Disleksik olan yetişkinler, hayatları boyunca özel öğrenme güçlüğüne sahip olsalar da tanı almamış olabilirler. Özellikle tanı alınmadığı durumlarda, düşük akademik ve iş performansından, özgüven sorunlarına kadar değişen olumsuz etkilerle karşı karşıya kalabilirler. Tanı, disleksik olan yetişkinlerin okuldaki, işyerindeki ve evdeki zorlukları telafi etmelerine ve yeteneklerinin en iyisini yapmalarına yardımcı olabilir.
Çocuklarda da olan okuma ve anlamada güçlük, matematik, hafıza gibi alanlarda zorluk çekme gibi semptomların yanı sıra yetişkinlerde bir göreve odaklanmakta zorluk çekmek, planlama ile ilgili toplantılardan kaçınmak, uzun bir form doldurulması istendiğinde bunalmak, hatalara aşırı tepki vermek, kendinize katı kurallar koymak, görsel olarak veya uygulamalı deneyim yoluyla daha iyi öğrenmek, stresten kolayca etkilenmek ve özgüvensizlik gibi semptomlara da dikkat etmek gerekir.
1 Sınıf Disleksi Testi
1. Sınıfa başlanması ile birlikte okuma yazma öğrenilmeye başlanması, ödevler verilmesi gibi etkenlerle çocuklarda öğrenme güçlükleri de daha belirgin gözlenmeye başlanabilir. Sınıfında zorluk yaşayan çocuklar, uzmanlar tarafından yapılan öğrenme güçlüğü testlerine girerek tanı alabilir. Testler sonucunda tanı alan çocuklar okuma ve yazma becerilerini geliştirmek amacı ile uzmanlardan destek alarak okula daha kolay adapte olarak eğitimini sürdürebilir.
Disleksi Nasıl Anlaşılır
Disleksinin erken anlaşılması, disleksik çocukların gerekli desteği alarak günlük hayatlarının kolaylaştırılması için önemlidir. Bu nedenle, aileler çocuklarını yakından gözlemleyerek takip etmelidir.
Okul öncesi çağda, konuşmaya geç başlamak, kelime öğrenmekte zorlanmak, kelimelerin seslerini birbiri ile karıştırmak ve nesnelerin, renklerin, sayıların adını unutmak gibi belirtilere dikkat etmek gerekir.
Okul çağındaki çocuklarda ise, okuma ve anlamada güçlük, kendini ifade etmekte zorlanmak, hecelemeyi zor bulmak gibi belirtiler disleksiden kaynaklanıyor olabilir.
Bazı belirtilerin gözlenmesi durumunda uzmanlara başvurarak tanı konulmasını ve çocuğunuzun ihtiyaçları doğrultusunda yardım almasını sağlayabilirsiniz.
Disleksi Neden Olur
Disleksinin neden kaynaklandığı günümüzde tam olarak bilinmemektedir fakat araştırmalar genetik olduğuna işaret etmektedir. Öğrenim güçlükleri, okuma ve dil becerilerini etkileyen genlerdeki farklılıklar nedeniyle ortaya çıkıyor olabilir. Bunun yanı sıra, sayıca azınlıkta olsa da beyin hasarı ya da bir travma sonucu da sonradan disleksik olan kişiler de vardır.
Ancak, belirtmek gerekir ki, toplumda yaygın bir şekilde varsayılanın aksine disleksi yetiştirme şekli, sosyoekonomik durum gibi etkenlerden kaynaklanmamaktadır.
Disleksi Belirtileri 8 Yaş
Çocuklar okula başladıktan sonra disleksi belirtileri daha belirgin hale gelebilir. 8 yaşındaki çocuklarda özellikle okuma seviyesinin yaşa göre beklenen seviyeden çok daha düşük olması, duyduklarını işleme ve anlamada güçlük, doğru kelimeyi bulmakta veya sorulara cevap oluşturmakta zorlanmak, bir şeylerin sırasını hatırlama sorunları, benzer harfler ve sesler arasındaki farklılıkları görememek, bilinmeyen bir kelimenin telaffuzunu seslendirememek, yazım zorluğu çekmek ve okumayı içeren etkinliklerden kaçınmak gibi belirtilere dikkat edilmelidir.
Disleksi Haftası
Disleksi haftası, her yıl disleksi hakkında farkındalık yaratmak için belirlenmiş bir haftadır. Her yıl disleksi ile ilgili farklı bir temayı öne çıkarmak için birçok dernek öğretmenlere, şirketlere ve topluma yönelik bilgiler hazırlıyor ve eğitimler düzenliyor.
Disleksi farkındalık haftası genellikle okullar ve işletmeler tarafından destekleniyor ve disleksik kişilerin günlük olarak karşılaştıkları sorunlara medyanın dikkatini çekmeye yardımcı oluyor.
2021 yılında disleksi haftası 5 ile 11 Ekim arasında olacaktır.
Disleksi Kitap
Disleksi hakkında bilgi almak için ya da disleksik çocukların ebeveynleri için birçok kitap bulunmaktadır. Tek bir kitap her şeyi açıklaması adına yeterli olmayabilir, bu nedenle bilgi edinmek isteyenler mutlaka farklı kitapları inceleyerek birçok konuda bilgisini arttırmalıdır.
Bunun yanı sıra, disleksik çocukların okuma, sesler ile harfleri eşleştirme gibi becerilerini geliştirmeye yardımcı olmayı hedefleyen egzersiz kitapları bulunmaktadır. Bu kitaplardaki egzersizler, uygun eğitimler ile birleştirildiğinde iyi sonuçlar alınabilir.
Disleksi Testi Yetişkin
Disleksi testi çocuklarda olduğu gibi yetişkinlerde de okuma ve anlama becerilerine, kişinin günlük hayatında yaşadığı zorluklara bütünleşik olarak bakılarak yapılıyor olsa da bunlara ek olarak kişinin günlük hayatındaki, iş hayatındaki tecrübelerini, çocukluktan yetişkinliğine karşılaştığı zorlukları aktarması da önemlidir.
Disleksi Yazı Örnekleri
Disleksi yazı örnekleri merak edenler için internette birçok fotoğraf mevcuttur. Disleksik kişilerin yazarken zorlandığı harfler benzer olabilmektedir. Yazılış ve ses olarak birbirine benzeyen d-p-b, m-n, t-f, t-d, s-z gibi harfler yazıda karışabilmektedir. Bir diğer sıkça rastlanan durum ise harf sıralarının karışmasıdır. Örneğin, ev, en gibi kelimeler ve ne gibi ters yazılmış olabilmektedir. Ancak, her kişinin yazısının farklı olacağını unutmamak gerekir.
Türkiye Disleksi Vakfı
Türkiye Disleksi Vakfı, disleksi konusunda bilinçlendirme çalışmaları yürüten, disleksik kişilerin ihtiyaç duyabileceği yardımlara ulaşmasını sağlamak için faaliyet gösteren bir vakıftır. Öncelikli hedefleri arasında halk arasında özel öğrenim güçlüklerinin bir “hastalık” ya da “bozukluk” olarak adlandırılmasını değiştirmek vardır. Doğru bilgi üretimi yaparak, kongreler düzenleyerek, büyük şirketler ile iş birliği yaparak toplumu bilinçlendirmeyi hedefleyen birçok proje yapmıştır. Siz de destek olmak isterseniz gönüllü başvurusunda bulunabilirsiniz.
Disleksi Alfabesi
Disleksik kişilerin daha rahat ayırt edebilmesi için özel disleksi alfabesi kullanılabilir. Bu alfabelerde harf formları tersine çevrilemez şekilde ve görselleri birbirinden farklı şekilde tasarlanır. Görsel veya işitsel olarak birbirine benzeyen harflerin farklı renk veya görsellerle ifade edilerek ayrımının netleşmesi sağlanır. Bu alfabe ile öğrenen kişilerin öğrendikçe normal alfabeyi de anlamada kolaylık yaşaması için ikisi arasında geçişi sağlayacak şekilde düzenlenir.
Disleksi Egzersizleri
Disleksi egzersizleri disleksik çocukların yaşadığı zorlukları tamamen ortadan kaldırmasa da zorlukların hafifletilebilmesi için önemlidir. Okuma ve anlama, yazma, nesneleri isimlendirme, hafıza becerileri gibi konularda uzman yardımı alınmasına ek olarak, okumaya alternatif olarak sesli kitap dinlemek, el yazısı yerine bilgisayar veya tablete yazmak, harfleri ve sesleri oyunlar ile öğrenmek, cetvel gibi düz çizgide okumaya yardımcı olan objelerle okuma yapmak gibi birçok egzersiz yapılabilir.
Disleksi Çeşitleri
Disleksi, özel öğrenme güçlüğü çatı terimin altındaki öğrenme güçlüklerinden biridir. Kişiden kişiye öğrenme güçlükleri de farklılık gösterebilmektedir. Disleksi okuma ve anlama güçlüklerine işaret ederken, disgrafi yazmada yaşanan zorlukları, diskalkuli matematik ve hesaplama güçlüklerini, dispraksi ise motor becerilerdeki farklılıklar sebebi ile yaşanan öğrenme zorluklarını tanımlamak için kullanılmaktadır.
Disleksi Olan Çocuğun Özellikleri
Disleksi olan çocukların akranlarından zekâ anlamında bir farkı olmamakla birlikte diğer alanlarda bazı farklılıkları olabilir.
Disleksik olan okul çağı öncesindeki çocuklar çoğu çocuktan sonra konuşmaya başlayabilir, kafiyeli olmakta zorluk çekebilir; kelimeleri telaffuz etmekte zorluk çekebilir, tekerlemeler ve tezahüratlar için zayıf işitsel hafızaya sahip olabilir, yeni kelimeleri öğrenmekte yavaş olabilir ve sayıları, haftanın günlerini, renkleri, şekilleri ve adını öğrenmede sorun yaşayabilir.
Okul çağındaki disleksik çocuklar ise okuma ve yazma güçlüğü, yüksek sesle okumaktan kaçınma, çoğu metni yavaşça ya da akıcı olmayan şekilde okuma, okumaktan kaçınma, yetersiz kelime dağarcığına sahip olma ve yazmakta güçlük çekme gibi özelliklere sahip olabilir.